لرزبان

دکتر امان اللهی نیز می گوید: آنچه مسلم است وجه تسمیه ی این ایالت مرتبط است با نام یکی از سران قبایل لر موسوم به گیلو یا گیلویه که در قرن سوم هجری می زیسته است.جایگاه اولیه گیلویه در منطقه ی خمایگان ((همایجان امروزی که سر راه اردکان به شیراز قرار دارد))و نیز منطقه ی جاوید ممسنی بوده است،کما اینکه هنوز در جاوید ممسنی محلی به نام ((گیلومر)) وجود دارد که خاطره ی این سردار را زنده نگه داشته است

دکتر احمد اقتداری مؤلف دانشمند در کتاب فوقالذکر ((ص 363)) می نویسد:ابواسحق ابراهیم اسطخری در مسالک و ممالک خود نوشته است: یکی از پادشاهان رموم که همیشه از یک تا سه هزار نفر بر در خانه های  ایشان لشکر حاضر شده،مهرگان پسر روزبه پادشاه زمیگان است و آن رمی است که رم گیلویه مشهور شده و مهرگان پیش از گیلویه بوده و شأن و شوکتی از گیلویه بالاتر داشته است.پس از مهرگان برادرش سلمه به جای او نشست.گیلویه  که از مردم خمایگان سفلی از ولایت اسطخر است نزد او آمد و به خدمتگزاری پرداخت.چون سلمه بمرد گیلویه آنجا را تصرف کرد و کارش به جایی رسید که این سرزمین را به نام او  می خوانند و بزرگی او چنان شد که با خاندان ابودُلَفْ رقیب گردید و معقل بن عیسی برادر ابودلف خبردار شد آهنگ او نمود و او را گرفته و سرش را جدا کرد تا روز یکه دوره ی خاندان ابودلف سپری شد این سر نزد ایشان بود و در جنگها آن را بالای نیزه نموده و در جلوی لشکر می کشیدند و کاسه ی آن را نقره گرفته بودندسرانجام در سال 271 هجری قمری چون احمدبن عبدالعزیز در زرقان از دست عمر ولیث شکست خورد سر گیلویه به دست عمرو افتاد و حکمرانی کوهگیلویه را مجدداً به خاندان گیلویه سپرد.در اینجا به این موضوع نیز باید پرداخت که گیلویه از اولین کسانی بوده که بر زد تازیان سر به شورش زده و جان خود را در این راه داده است.

وجه تسمیه بویراحمد

اقتداری ضمن تجزیه و تحلیل نام بویراحمد ،گمان خود را درباره ی مفهوم آن این گونه بیان کرده است:در خصوص (بی رحمد)) که امروز بویراحمد گفته می شود،ذهن نا آرام من آن را به کلمه ی به شکل ((بی ره مد ))یا (( بی ره مد با کسره میم مد))تجزیه کرد و برایم این گمان حاصل شد که راستی بویراحمد و با ویر و بویراحمدی و بی رحمد کلمه ای مرکب از سه جزء ((بی))به معنی چشمه و آبها و ((ره)) به معنی راه و مد((مد))با کسر میم و به معنی مدی ها و اقوام مادی نیست؟واین منطقه ((بی ره مد)) یعنی چشمه های آب راه ایالت مد یا معبر ماد به پارس نام نداشته است و ((یا بیرام آمد))نبوده است و تغییر شکل یافته ((بهرام به از آمد)) نیست و مانند به کواذ به جای ((به از آمد کواذ))نبوده است؟مه ی نور سال 1360 بدون ذکر مأخذ و تنها از طریق نظریات مسن ها گفته که بوئراحمد همان برادر احمد است.اینها چهارصد خانواده بوده اند که از کردستان آمده اند و بزرگشان برادر احمد بوده است. و  اما در کتاب (( تاریخ عصر حافظ)) جلد اول نوشته ی ابوالقاسم غنی آمده است: بعد از ورود تیمور به شیراز ،((پیراحمد))با عزت تمام  با دو هزار خانواده اش به منطقه ی اصلی اش ((بویر)) بازگشت.شاید بویراحمد را مأخوذ از ((پیر احمد))بدانیم صحیحتر باشد علی الخصوص که در زبان لری ((پ)) تبدیل به ((ب)) شده است مانند تنگ ((پیرزاد))که شده((بیرزاد))،این که عده ای این تنگ را پیرزال می نامند ،اشتباهی فاحش و خلاف زبان شناسی است .

حسینی مؤلف ریاض الفردوس تألیف سال 1082 قمری از دو طایفه ی بویراحمد اردشیری و بویر احمد عباسی که این دو طایفه جزو ایلات چهارده گانه ی ممسنی و بلاد شاپور((دهدشت)) بودند نام می برد و محل سکونت آنها را در حوالی میدگان و تنگ تامرادی معرفی کرده است.

 منبع مقاله :http://www.dena2.gigfa.com